Jakie urlopy przysługują rodzicom? Jak wypadamy na tle UE?
Macierzyński, ojcowski, rodzicielski, wychowawczy? Mylisz nazwy, nie wiesz, ile masz wolnego, i na ile pieniędzy możesz liczyć? Porządkujemy ważne informacje!
Urlop macierzyński
W związku z urodzeniem dziecka matce przysługuje 20 tygodni urlopu macierzyńskiego – 6 tygodni można wykorzystać jeszcze przed porodem, a kolejne – po narodzinach dziecka. Jeśli na świat przyjdą bliźnięta lub wieloraczki czas urlopu się wydłuża. Jest to urlop płatny (matka otrzymuje zasiłek macierzyński w wysokości 100 % podstawy jego wymiaru) oraz obowiązkowy, więc nie może się go zrzec.
Istotny jest fakt, że prawo umożliwia mamie dziecka wrócić do pracy wcześniej – po upływie 14 tygodni. Jedynym warunkiem jest konieczność wykorzystania pozostałej części urlopu przez ojca. Ojciec powinien być zatrudniony na podstawie umowy o pracę. W przypadku przekazania urlopu partnerowi oboje rodzice muszą złożyć pisemne wnioski – mama, że rezygnuje z reszty urlopu, a tata, że chce go przejąć. Należy wspomnieć, że w 2018 roku nie ma już dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Jednakże jego czas, czyli 6 tygodni, nie przepadł, tylko został doliczony do urlopu rodzicielskiego. Zmiana ta obowiązywała już w 2017 roku. Jak to wygląda w innych państwach? Poniższa grafika prezentuje długość urlopów macierzyńskich w Unii Europejskiej.
Źródło: Gazeta Wyborcza
Urlop ojcowski
Urlop ojcowski przysługuje mężczyźnie, który zostaje rodzicem. Warto zaznaczyć, że urlop ten przysługuje zarówno ojcu biologicznemu, jak i adopcyjnemu. Przepisy nie obligują ojca do pozostawania w stosunku pracy w dniu narodzin dziecka. Jeżeli rodzic rozpoczął pracę dopiero po narodzinach dziecka, a dziecko nie ukończyło 24 miesięcy, to ma prawo skorzystać z urlopu. Warto wspomnieć, że z urlopu może skorzystać rodzic, który nie zawarł z matką dziecka związku małżeńskiego. Świadczenie przysługuje również rozwiedzionemu ojcu. Pracownik- ojciec, który przebywa na urlopie otrzymuje 100% wynagrodzenia.
Należy podkreślić, że urlop ten nie może przysługiwać osobie, która w świetle prawa nie wychowuje dziecka. Jeżeli pracodawca może stwierdzić, że dany pracownik nie bierze czynnego udziału w wychowywaniu dziecka, ma prawo odrzucić wniosek podwładnego. Ojciec pozbawiony władzy rodzicielskiej, który nie utrzymuje kontaktu z dzieckiem, nie jest uprawniony do skorzystania ze świadczenia.
Urlop ojcowski trwa 14 kolejnych dni kalendarzowych łącznie z sobotą i niedzielą. Jeśli w ciągu tych 2 tygodni wypadają dni wolne od pracy, świadczenie nie może zostać wydłużone. Na długość urlopu nie ma wpływu liczba dzieci. Dlatego też w momencie urodzenia bliźniaków urlop ojcowski nie może być proporcjonalnie wydłużony.
Urlop rodzicielski
Z urlopu rodzicielskiego może skorzystać zarówno matka jak i ojciec. Na czas urlopu rodzicielskiego rodzic nie zostaje bez środków. W okresie korzystania z tego urlopu otrzymuje on zasiłek macierzyński w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku (jeśli wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego został złożony nie później niż 21 dni po porodzie) lub w wysokości 100% za 6 tygodni rodzicielskiego, a za pozostałą jego część 60% (jeśli wniosek nie będzie złożony w terminie). Warto wspomnieć, że urlop uzależniony jest od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Wysokość urlopu przedstawia się to następująco:
- 32 tygodnie może wykorzystać osoba, której urodziło się jedno dziecko,
- 34 tygodnie wykorzystają rodzice, którym przy jednym porodzie narodziło się dwoje lub więcej dzieci.
Urlop rodzicielski obowiązują pewne reguły:
- Mama dziecka może wrócić wcześniej do pracy, jeśli podzieli się urlopem rodzicielskim z ojcem dziecka, np. po połowie. Oboje rodzice mogą również być na urlopie rodzicielskim jednocześnie (wtedy jego czas skraca się do 16 tygodni).
- Urlop rodzicielski można podzielić na części. Jeśli nie uda się wykorzystać całości od razu po urlopie macierzyńskim, 16 tygodni można przesunąć na termin późniejszy i wykorzystać je aż do momentu ukończenia przez dziecko 6 lat (dokładnie do końca roku kalendarzowego, w którym przypadają 6. urodziny twojej pociechy).
Urlop wychowawczy
Urlop wychowawczy jest bezpłatny oraz ma charakter fakultatywny, co oznacza, że pracownik-rodzic nie musi z niego skorzystać. Z urlopu może skorzystać zarówno matka jak i ojciec dziecka. Ma on na celu umożliwić rodzicom sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Maksymalny wymiar urlopu wynosi 36 miesięcy. Jednakże przepisy prawa nakazują by jeden miesiąc urlopu był przeznaczony wyłącznie dla drugiego rodzica, np. matka dziecka przebywa na urlopie 35 miesięcy, a ojciec dziecka 1 miesiąc, albo odwrotnie. Oznacza to, że w sytuacji gdy tylko jeden z rodziców wykorzystuje cały urlop wychowawczy, to może on trwać maksymalnie 35 miesięcy.
Z wyjątkowych sytuacjach rodzic może skorzystać z pełnego urlopu, czyli 36 miesięcy. Są to sytuacje, gdy:
- drugi rodzic dziecka nie żyje,
- drugiemu rodzicowi dziecka nie przysługuje władza rodzicielska,
- drugi rodzic dziecka został pozbawiony władzy rodzicielskiej albo taka władza uległa ograniczeniu lub zawieszeniu.
Warto także wspomnieć, że z urlopu mogą jednocześnie korzystać oboje rodzice lub opiekunowie dziecka, pod warunkiem że łączny wymiar urlopu nie przekroczy ogólnego wymiaru, tj. 36 miesięcy.
2 dni opieki nad dzieckiem
Rodzic, którego dziecko nie ukończyło jeszcze 14 roku życia, ma prawo do wzięcia w ciągu roku 2 dodatkowych dni urlopu, w celu sprawowania opieki nad dzieckiem. Może skorzystać z tego urlopu w wymiarze godzinowym nie większym niż 16 godzin. Należy zaznaczyć, że w tym czasie rodzic zachowuje prawo do wynagrodzenia. W celu uzyskania urlopu do opieki nad dzieckiem, należy wypełnić stosowny wniosek. Podczas składania pierwszego wniosku o taki urlop w danym roku, pracownik deklaruje, czy wybiera wymiar dzienny czy godzinowy.
Zwolnienie na dziecko
Zwolnienie lekarskie na dziecko może otrzymać każdy rodzic zatrudniony na umowę o pracę. Jeśli dziecko ma mniej niż 14 lat, przysługuje 60 dni w roku w ramach zwolnienia na dziecko. Na starsze dziecko obowiązuje maksymalnie 14 dni takiego zwolnienia. Warto zaznaczyć, że za okres zwolnienia pracownikowi przysługuje zasiłek opiekuńczy. W celu uzyskania zasiłku, pracownik musi wraz ze zwolnieniem lekarskim dostarczyć pracodawcy to wniosek o przyznanie zasiłku opiekuńczego – druk ZUS Z-15. Zasiłek ten wynosi 80 proc. wynagrodzenia.
Urlop dla młodych matek w Polsce, na tle innych państw Unii Europejskiej, kształtuje się bardzo dobrze. Łącznie kobiety po urodzeniu dziecka mogą przebywać, aż 52 tygodnie. W 2017 roku Komisja Europejska przygotowała projekt dyrektywy, który zgodnie z założeniami wspierać ma aktywizację kobiet na rynku pracy. Zgodnie z treścią dokumentu 4 miesiące urlopu rodzicielskiego będzie musiał wykorzystać ojciec dziecka – w przeciwnym razie prawo do płatnej opieki nad dzieckiem przepadnie. Co to oznacza dla Polek? Matki będą zmuszone do powrotu do pracy już po 8 miesięcy po porodzie. Jeżeli ojcowie nie zdecydują się na skorzystanie z urlopu, rodziny stracą prawo do pobierania zasiłku macierzyńskiego aż za 4 miesiące. Polscy parlamentarzyści negatywnie wypowiadali się o tych zmianach, dlatego na razie młode matki nie muszą obawiać się skrócenia urlopu.