Ile płatne są nadgodziny? Zasady z Kodeksu pracy

Zdarzyło Ci się kończyć raport w pracy, choć już dawno powinieneś być w domu? Zastanawiasz się czy były to nadgodziny? Nie wiesz, jaki dodatek powinieneś dostać za pracę w godzinach nadliczbowych? Chcesz wiedzieć, czy masz obowiązek ewidencjonowania pracy „po godzinach”? Sprawdź wszystkie niezbędne informacje na temat nadgodzin.

Czy nadgodziny powinny być płatne?

Nadgodziny to praca w godzinach nadliczbowych czyli wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, określone w przyjętym dla niego systemie i ewidencji czasu pracy.

Art. 151 Kodeksu Pracy przewiduje, że pracę w godzinach nadliczbowych można wykonywać w przypadku prowadzenia akcji ratowniczej związanej z ochroną życia, zdrowia ludzkiego, mienia, środowiska lub usunięcia awarii, a także, jeśli przemawiają za tym szczególne potrzeby pracodawcy. Nie dozwolone jest, aby na nadgodziny zostawały osoby zatrudnione na stanowiskach pracy, na których przekroczone są najwyższe dopuszczalne stężenia i natężenia czynników szkodliwych dla zdrowia.  

Nadgodziny to nadliczbowy czas pracy związany z realizacją obowiązków zawodowych na wyraźne polecenie przełożonego. Do tego czasu nie wliczają się np. prywatne wyjścia z pracy konieczne do odpracowania, a także inne zwolnienie od pracy, udzielone na pisemny wniosek pracownika.  Zatem także i w przypadku osób pozostających w pracy dłużej z własnej woli, nie można mówić
o nadgodzinach. Warto pamiętać, że nadgodziny nie mogą być planowane. Nie powinna ich też zawierać ewidencja czasu pracy. Praca w godzinach nadliczbowych może występować jedynie w nagłych, ciężkich do przewidzenia sytuacjach. 

Oprócz wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych pracownikowi przysługuje dodatek w wysokości 100% lub 50 % pensji, w zależności od dnia, w którym zatrudniony świadczył pracę dłużej. Możliwe jest także odebranie dni wolnych za nadgodziny.

Ile płatne są nadgodziny?

Dodatek za nadgodziny zależy od dnia, w którym pracownik na polecenie przełożonego pozostał w pracy dłużej.

Dodatek 100% wynagrodzenia przysługuje za pracę:

• w nocy,
• w niedziele i święta, która zgodnie z ewidencją czasu pracy nie są dla pracownika dniami pracy,
• w dniu wolnym od pracy w zamian za wykonywanie obowiązków służbowych zgodnie z ustalonym grafikiem w niedziele lub święto,
• za każdą godzinę pracy nadliczbowej w związku z przekroczeniem przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, chyba, że nastąpiło to w któryś z wymienionych wyżej dni.

Stawka 50% pensji przysługuje za pracę:

• w godzinach nadliczbowych w inne niż wymienione powyżej dni.

W przypadku osób stale pracujących poza zakładem pracy dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych może zostać zastąpiony ryczałtem, którego wysokość powinna odpowiadać przewidywanej liczbie nadgodzin.

Pracownik może też za pracę w godzinach nadliczbowych, zamiast dodatku, uzyskać czas wolny. Jest on adekwatny do okresu, jaki zatrudniony spędził na wykonywaniu obowiązków pracowniczych. Może to nastąpić na pisemny wniosek pracownika lub  bez tego wniosku.

W tym drugim przypadku musi nastąpić to najpóźniej do końca danego okresu rozliczeniowego, w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych. Nie obniży to wynagrodzenia pracownika za pełny miesięczny wymiar czasu pracy.

Jeśli zatrudniony świadczył pracę w dniu, w który zgodnie z ewidencją czasu pracy jest dla niego dniem wolny, to przysługuje mu możliwość uzgodnienia innego dnia wolnego. Taki dzień musi zostać udzielony do końca danego okresu rozliczeniowego.

Jak ewidencjonować i liczyć nadgodziny?

Obowiązek ewidencjonowania nadgodzin spoczywa na pracodawcy. Obejmuje one wszystkich zatrudnionych – niezależnie od liczby pracowników i łączących ich stosunków prawnych. Najlepszym miejscem do stosownej wzmianki o pracy w godzinach nadliczbowych jest karta ewidencji czasu pracy. Dokument ten znajduje się w aktach pracowniczych nawet po ustaniu stosunku pracy. Należy dbać o właściwe odnotowywanie informacji o nadgodzinach, ponieważ stanowi to podstawę do wypłaty dodatku lub odbioru dnia wolnego przez pracownika. 

Prawidłowe prowadzenie ewidencji czasu pracy wynika też z przepisów prawa. Jeśli karty czasu pracy zawierają nieprawidłowości – pracodawca może zostać ukarany grzywną przez inspektora Państwowej Inspekcji Pracy. Także, gdy w wyniku nieprawidłowości, pracownikowi nie został wypłacony dodatek – może on dochodzić swoich rozszerzeń przed sądem pracy. 

Należy pamiętać, że właściwa ewidencja nadgodzin uwzględnia limity czasu pracy w godzinach nadliczbowych. Nadgodziny dla konkretnego pracownika nie mogą przekroczyć 150 godzin w danym roku kalendarzowym. 

Nadgodziny w zależności od rodzaju umowy.

Uregulowania zawarte w Kodeksie Pracy na temat dodatków za pracę w godzinach nadliczbowych czy limitów dotyczącą tylko stosunków prawnych wynikających z tytułu umowy o pracę. Zatem nie obejmują one umowy zlecenia czy umowy o dzieło jako posiadających inne cechy. Nie obowiązują tam normy pracy, zatem praca w godzinach nadliczbowych nie może występować.

W umowie zlecenia należy szczegółowo określić warunki wynagrodzenia, uwzględniając minimalną stawkę godzinową. Postanowienia tej formy umowy mogą przewidywać też dodatkowe wynagrodzenie np. za wykonanie większej ilości pracy.

Wszystkie informacje dotyczące czasu realizacji danego zlecenia powinna zawierać ewidencja czasu pracy zleceniobiorców.