Rodzaje urlopów pracowniczych — różnice i wymiar wolnego
Kodeks pracy wyróżnia wiele rodzajów urlopów, najbardziej znany jest urlop wypoczynkowy. Służy do regeneracji i wypoczynku pracowników. Ze względu na różne sytuacje życiowe, osoba zatrudniona może skorzystać też z innych nieobecności. W zależności od okoliczności i rodzaju, przysługuje inny wymiar urlopu i inne prawa. Warto zorientować się ile przysługuje urlopu, komu przysługuje urlop i na jakich warunkach i zasadach można z niego skorzystać.
Jakie są rodzaje urlopów? — wymiar i kodeks pracy.
| Rodzaj urlopu | Wymiar | Kodeks pracy |
| Wypoczynkowy | 20 dni – 26 dni | art. 154 |
| Macierzyński | Na jedno dziecko przysługuje 20 tygodni, na dwójkę lub więcej – od 31 do 37 tygodni | art. 180 |
| Tacierzyński | Maksymalnie 6 tygodni | Nie jest opisany w żadnej stawie, ponieważ jest częścią urlopu macierzyńskiego |
| Ojcowski | 14 dni | art. 182 |
| Rodzicielski | 32 (34) tygodnie (po urlopie macierzyńskim) | art. 182 |
| Wychowawczy | Do 3 lat | art. 186 |
| Coroczny z dzieckiem | 2 dni – można dzielić na dni lub na godziny | art. 188 |
| Okolicznościowy | 1 lub 2 dni | Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15.05.1996 r |
| Na żądanie | 4 dni | art. 167 |
| Bezpłatny | Bez ograniczeń | art. 174 |
Jakie są rodzaje urlopów na dziecko?
Urlop macierzyński to urlop przyznawany matce po narodzinach dziecka. Warunkiem uzyskania prawa, do pójścia na taki urlop, jest opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne. Podczas przebywania na urlopie macierzyńskim, pracownica otrzymuje zasiłek. Ten rodzaj nieobecności może być po części wykorzystany, przez prawnego opiekuna lub członka rodziny.
Urlop macierzyński trwa 20 tygodni i rozpoczyna się od dnia porodu. Urlop macierzyński można zacząć wykorzystywać maksymalnie na 6 tygodni przed porodem. Po zakończeniu urlopu macierzyńskiego najczęściej od razu wykorzystywany jest urlop rodzicielski, który przysługuje w wymiarze 32 tygodni. Po połączeniu, te dwa urlopy dają 52 tygodnie urlopu, co potocznie jest nazywane rocznym urlopem macierzyńskim.
macierzyński zwiększa się do 31 tygodni, dla trojaczków do 33 tygodni, dla czworaczków na 35 tygodni i w przypadku pięcioraczków i więcej do 37 tygodni.
Urlop tacierzyński przysługuje zarówno na dzieci biologiczne jak i adoptowane. Mogą z niego skorzystać ojcowie pracujący na umowę o pracę, którzy płacili ubezpieczenie zdrowotne regularnie przez 90 dni. Oznacza to, że tata prowadzący własną działalność gospodarczą lub pracujący na zlecenie, ale opłacający składki zdrowotne, również może skorzystać z takiej nieobecności.
Ważną kwestią jest to, że jeśli matce dziecka nie przysługuje urlop macierzyński, to ojciec nie może skorzystać z urlopu tacierzyńskiego, nawet jeśli jest aktywny zawodowo. Wynika to z tego, że tak naprawdę, jest to część niewykorzystanego urlopu macierzyńskiego. Dlatego też ta nieobecności nie jest opisana w żadnej ustawie.
Wniosek o urlop tacierzyński, należy złożyć 14 dni przed planowanym wolnym. Do podjęcia tego urlopu jest potrzebna współpraca z matką dziecka, ponieważ musi ona powiadomić przełożonego o powrocie do pracy, maksymalnie 7 dni przed dniem powrotu oraz dostarczyć odpowiednie dokumenty. Złożenie wniosku o urlop tacierzyński to tak naprawdę formalność, ponieważ pracodawca nie może go nie udzielić.
Urlop ojcowski.
Urlop ojcowski różni się od tacierzyńskiego tym, że przysługuje w wymiarze 14 dni i należy się ojcu bez względu na to czy matka jest w tym czasie na urlopie macierzyńskim czy nie. Różni się również tym, że można go podzielić, urlop tacierzyński należy wybrać w trybie ciągłym. To co łączy te nieobecności to fakt, że ojciec musi być zatrudniony na umowie o pracę lub opłacać składki zdrowotne, oraz prawo do pobierania 100% wynagrodzenia podczas trwania urlopu.
Urlop rodzicielski.
Urlop rodzicielski przysługuje zarówno matce jak i ojcu oraz rodzicom adopcyjnym. Przysługuje w wymiarze 32 (w przypadku jednego dziecka) lub 34 tygodni (w przypadku bliźniaków lub większej ilości dzieci). Żeby skorzystać z tej nieobecności trzeba być zatrudnionym na umowę o pracę lub dobrowolnie opłacać składki chorobowe.
Urlop rodzicielski jest dobrowolny i można z niego skorzystać po wykorzystaniu w pełni urlopu macierzyńskiego. Łącznie z urlopem macierzyńskim, daje to wymiar 52 tygodni, czyli całego roku nieobecności. Z urlopu rodzicielskiego mogą korzystać jednocześnie matka i ojciec dziecka. W takiej sytuacji łączny wymiar nie może przekroczyć 32 tygodni, czyli 16 tygodni na osobę.
Urlop rodzicielski można podzielić maksymalnie na 4 części (wybierane jedna po drugie) i mogą być dzielone między rodzicami. Urlop może być wykorzystany bezpośrednio po macierzyńskim lub w późniejszym czasie. Całość można wykorzystać maksymalnie do 6 roku życia dziecka. Przed skorzystaniem z każdej z części urlopu, należy złożyć pisemny wniosek do pracodawcy, nie krócej niż 21 dni przed skorzystaniem z urlopu. Z urlopu rodzicielskiego można zrezygnować w każdej chwili.
Jeśli chcemy wykorzystać urlop rodzicielski od razu po macierzyńskim, musimy złożyć wniosek do 21 dni po porodzie. W takiej sytuacji, za cały okres macierzyńskiego i rodzicielskiego, przysługuje zasiłek 80% podstawy. Jeśli nieobecność zostanie podzielona na części, za pierwsze 6 tygodni pracownica otrzyma zasiłek w wysokości 100%, a za pozostały okres 60%.
Urlop wychowawczy.
Urlop wychowawczy ma wiele wspólnych cech z urlopem rodzicielskim. Przysługuje osobom ze stażem pracy minimum 6 miesięcy, zatrudnionych na umowę o pracę. Wymiar urlopu wychowawczego to 36 miesięcy. Dokładniej urlop dzieli się na 35 miesięcy + 1, oznacza to że jeden rodzic może maksymalnie wykorzystać 35 miesięcy, a drugi z nich 1 miesiąc.
Nie można oddać swojej części drugiemu rodzicowi, jeśli nie zostanie wykorzystana, przepadnie. Są wyjątki od tej reguły, tj. śmierć jednego z rodziców lub odebranie praw rodzicielskich, wtedy jeden rodzic może wykorzystać 36 miesięcy. Ta nieobecność musi zostać wykorzystany do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat. Można wykorzystać ją w całości lub podzielić na 5 części.
Pracownik przebywający na urlopie wychowawczym nie otrzymuje za ten okres wynagrodzenia. Składki chorobowe i ubezpieczeniowo-rentowe, za ten okres, są pokrywane z budżetu państwa.
Z tytułu kodeksu pracy przysługują 2 dni lub 16 godzin opieki nad dzieckiem zdrowym. Za ten czas pracodawca wypłaca standardowe wynagrodzenie. Jeśli urlop nie zostanie wykorzystany do końca roku kalendarzowego – przepada. Z początkiem nowego roku, ponownie zyskujemy prawo do 2 dni/ 16 godzin. Urlop można wykorzystać za jednym razem lub podzielić.
Żeby skorzystać z nieobecności na zdrowe dziecko należy złożyć wniosek do przełożonego. Limit nieobecności nie zależy od liczby dzieci, zawsze będzie to 2 dni/16 godzin. W przypadku niepełnego etatu, urlop pomniejszany jest proporcjonalnie. Ten rodzaj urlopu należy się pracownikowi, na dzieci do 14 roku życia i może go wykorzystać tylko jeden z rodziców.
Kto płaci za poszczególne rodzaje urlopów płatnych?
Urlopy płatne:
- urlop rodzicielski – ZUS lub pracodawca (zależy to od ilości zatrudnionych pracowników)
- opieka nad dzieckiem – pracodawca – 100% wynagrodzenia
- urlop wypoczynkowy (w tym urlop na żądanie, urlop zaległy z poprzedniego roku czy wczasy pod gruszą) – pracodawca 100% wynagrodzenia
- urlop szkoleniowy – pracodawca 100% wynagrodzenia
- urlop okolicznościowy – pracodawca 100% wynagrodzenia
- urlop ojcowski – ZUS
- urlop macierzyński – ZUS lub pracodawca (zależy to od ilości zatrudnionych pracowników)
- dni wolne na poszukiwanie pracy – pracodawca 100% wynagrodzenia
- dni wolne za oddanie krwi – pracodawca 100% wynagrodzenia
Urlopy bezpłatne:
- urlop bezpłatny
- urlop wychowawczy
Czym różni się urlop bezpłatny od innych rodzajów urlopów?
Urlop bezpłatny, to przerwa w świadczeniu pracy, żeby skorzystać z takiego urlopu należy złożyć odpowiedni wniosek do pracodawcy. Natomiast nie ma on obowiązku zgodzić się na taką nieobecność i nie musi podawać przyczyny odmowy. Dla pracownika konsekwencją takiej przerwy od pracy, jest brak wypłaty za czas nieobecności oraz to, że okres ten nie wlicza się do czasu pracy.
Artykuł 174 § 3 kodeksu pracy, mówi również o tym, że jeśli urlop bezpłatny jest udzielany na dłuższy czas niż 3 miesiące, strony mogą przewidzieć możliwość odwołania zatrudnionego z przerwy w świadczeniu pracy z ważnych przyczyn.
Urlop bezpłatny można podzielić na kilka kategorii:
- Standardowy urlop bezpłatny – na wniosek pracownika;
- urlop udzielany na czas wykonywania pracy u innego pracodawcy
- nieobecność udzielaną pracownikowi młodocianemu na czas trwania ferii szkolnych.
O urlop bezpłatny zawsze wnioskuje pracownik, ale pracodawca ma możliwość odmowy bez podawania przyczyny. Zatrudniony podaje daty w jakich chciałby skorzystać z takiego urlopu, nie musi podawać uzasadnienia. Jednak podanie powodu, może zawarzyć na decyzji. Przełożony nie może wysłać pracownika na urlop bezpłatny bez jego zgody.
Zobacz także: