Odświeżony Kodeks pracy po nowelizacji – co warto wiedzieć (część 2)

Dylemat pracującego rodzica, czyli urlop macierzyński i rodzicielski po zmianach

Młodzi rodzice coraz częściej korzystają z uprawnień pracowniczych wiążących się z narodzinami dziecka. Jest to dla nich przede wszystkim szansa sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, w pierwszych miesiącach jego życia, bez obawy o utratę zatrudnienia. Trochę w cieniu przyszłych zmian w zakresie umów terminowych, 2 stycznia 2016 weszła w życie nowelizacja, która z założenia ma uprościć system uprawnień pracowniczych, związanych z rodzicielstwem. Nowe przepisy zmieniają między innymi zasady korzystania przez rodziców z urlopów macierzyńskich, rodzicielskich, ojcowskich i wychowawczych.

Włączenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego do urlopu rodzicielskiego 

Jedną z głównych zmian wprowadzonych w tym roku jest likwidacja dodatkowego urlopu macierzyńskiego i włączenie jego okresu do urlopu rodzicielskiego. W związku z tym Kodeks pracy proponuje obecnie dwa rodzaje urlopu związanego z narodzinami dziecka:

– urlop macierzyński podstawowy, który trwa 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka,

– urlop rodzicielski, który zostaje wydłużony z 26 tygodni do 32 – w przypadku urodzenia jednego dziecka, lub do 34 tygodni przy narodzinach dwojga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Bez zmian pozostaje łączna długość płatnych urlopów związanych z narodzinami, a także sposób procentowego ustalania wysokości zasiłku macierzyńskiego.

Urlop rodzicielski – przywilej obojga rodziców

Ze znowelizowanego urlopu rodzicielskiego mogą korzystać oboje rodzice, również jednocześnie. Sposób dzielenia się tym urlopem jest dowolny, a jedynym ograniczeniem jest łączny wymiar urlopu rodzicielskiego, którego przekroczyć nie mogą.

Co istotne, urlop rodzicielski może również wykorzystać małżonek kobiety, która ma prawo do zasiłku macierzyńskiego z tytułu ubezpieczenia innego niż stosunek pracy. W tym przypadku, jeżeli matka dziecka będzie pobierać zasiłek macierzyński przez 20 tygodni, ojciec dziecka, który jest pracownikiem, będzie mógł skorzystać z urlopu rodzicielskiego u swojego pracodawcy.

Kilka faktów na temat udzielania urlopu rodzicielskiego

Urlop rodzicielski przysługuje bezpośrednio po urlopie macierzyńskim i aby go uzyskać należy złożyć pisemny wniosek, nie później niż 21 dni przed rozpoczęciem urlopu. Urlop ten można wykorzystać jednorazowo, lub w maksymalnie 4 częściach, nie później jednak niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat. Trzeba mieć na uwadze, by każda część nie trwała krócej niż 8 tygodni, z wyjątkiem pierwszej części przy urodzeniu jednego dziecka, która może trwać 6 tygodni oraz gdy pozostała cześć urlopu rodzicielskiego jest krótsza niż 8 tygodni. Części urlopu muszą przypadać bezpośrednio po sobie, przy czym ustawodawca przewiduje możliwość wybrania części urlopu rodzicielskiego w wymiarze do 16 tygodni w terminie, który nie przypada bezpośrednio po poprzedniej części urlopu. Możliwość skorzystania z późniejszego terminu jest decyzją rodziców, dla których ta opcja może być okazją do pozostania z dzieckiem w czasie jego adaptacji do przedszkola czy rozpoczęcia szkoły.

Uwaga – liczba części urlopu rodzicielskiego wykorzystanych w późniejszym terminie będzie pomniejszała części przysługującego urlopu wychowawczego. Oznacza to, że wykorzystując w ten sposób jedną część urlopu w przyszłości pracownik będzie mógł skorzystać z 4, a nie 5 części urlopu wychowawczego.

Sposoby wnioskowania o urlop rodzicielski a wysokość zasiłku

Po zmianie przepisów termin wnioskowania wydłuża się z 14 do 21 dni. Oznacza to, że wniosek o urlop rodzicielski należy złożyć nie później niż na 21 dni przed terminem rozpoczęcia urlopu. O urlop ten można wnioskować na dwa sposoby. Od tego, który sposób zostanie wybrany zależy wysokość zasiłku macierzyńskiego oraz rodzicielskiego.

Sposób pierwszy – złożenie odrębnych wniosków o urlop rodzicielski lub jego części – każdy zgodnie z terminem (czyli nie później niż 21 dni przed jego rozpoczęciem). Pracownikowi będzie wówczas przysługiwać zasiłek macierzyński w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku za okres urlopu macierzyńskiego i pierwsze 6 lub 8 tygodni urlopu rodzicielskiego.

Sposób drugi – złożenie jednego, długiego wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego w całości. Zasiłek za urlop macierzyński i za urlop rodzicielski będzie wtedy wynosił 80 % podstawy wymiaru zasiłku.

Możliwość rezygnacji z urlopu rodzicielskiego w każdym czasie

Istotną innowacją jest opcja przerwania urlopu rodzicielskiego za zgodą pracodawcy, w dowolnym momencie jego trwania, niezależnie od wcześniejszych deklaracji.

Jeżeli pracownik będzie chciał zrezygnować z urlopu rodzicielskiego na rzecz drugiego rodzica składa wniosek nie później niż 21 dni przed zakończeniem urlopu i analogicznie, drugi z rodziców składa wniosek o urlop rodzicielski, również nie później niż 21 dni przed jego rozpoczęciem. Oba wnioski są wiążące dla pracodawcy i zgodnie z nowymi przepisami, liczba wykorzystanych części będzie ustalana na podstawie ilości złożonych wniosków o jego udzielenie.

Długość urlopu pomnożona przez wymiar etatu, czyli wydłużenie urlopu rodzicielskiego podczas pracy w niepełnym wymiarze godzin

Pracownik przebywający na urlopie rodzicielskim może jednocześnie pracować u udzielającego tego urlopu pracodawcy w wymiarze nie większym niż ½ etatu. W takiej sytuacji wymiar urlopu rodzicielskiego będzie proporcjonalnie wydłużony.

Przykładowo pracownik łączy 8 tygodni urlopu rodzicielskiego z pracą na pół etatu i w okresie, gdy nastąpi proporcjonalne wydłużenie urlopu nie zamierza pracować. Długość wydłużonego okresu urlopu rodzicielskiego wyliczamy mnożąc długość urlopu przez wymiar etatu. W tym przypadku będzie to 8 tygodni pomnożonych przez ½, co w rezultacie daje nam dodatkowe 4 tygodnie urlopu rodzicielskiego. Należy pamiętać, że maksymalny okres korzystania z wydłużonego urlopu nie może przekraczać 64 tygodni (w przypadku jednego dziecka) i 68 tygodni (w przypadku dwójki i więcej dzieci).

Nowe zasady a stare urlopy – jak stosować przepisy przejściowe

Pracownika przebywającego w dniu wejścia w życie nowych przepisów na urlopie macierzyńskim obowiązują nowe zasady składania wniosków o urlopy związane z rodzicielstwem. Znaczy to, że zamiast wniosku o dodatkowy urlop macierzyński składa wniosek o urlop rodzicielski.

Jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy rodzic przebywał na udzielonym według dotychczasowych zasad urlopie macierzyńskim dodatkowym, czy też jego odpowiedniku, czyli urlopie udzielonym na warunkach urlopu macierzyńskiego, to wniosek o urlop rodzicielski lub jego pierwszą część musi złożyć najpóźniej w dniu zakończenia udzielonego dodatkowego urlopu macierzyńskiego.

Obecny wymiar urlopu (32 tygodnie na jedno dziecko i 34 na więcej) będzie pomniejszony wówczas o czas przebywania na urlopie macierzyńskim dodatkowym, ale zgodnie z nowelizacją można wybrać w czterech częściach.

W przypadku, gdy rodzić przebywał na części urlopu dodatkowego macierzyńskiego obowiązuje go jeszcze 14-dniowy okres wnioskowania o wybranie pozostałego urlopu macierzyńskiego dodatkowego.

Pracownik, który 2 stycznia 2016 roku przebywał na jednej z części urlopu rodzicielskiego, to wniosek o jego kolejną część składa na wcześniejszych zasadach, czyli nie później niż 14 dni przed jego rozpoczęciem. Natomiast przy występowaniu o następne, będzie obowiązywał go już nowy 21-dniowy termin na złożenie wniosku. Rodzic ten może również skorzystać z 4 części urlopu rodzicielskiego, wliczając te wykorzystane, czyli jeśli w dniu wejścia w życie korzystał z drugiej części urlopu rodzicielskiego, to będzie miał prawo jeszcze do dwóch.

W kwestii łączenia pracy z urlopem rodzicielskim udzielonym na „starych” zasadach, zastosowanie mają wcześniejsze przepisy, co do terminów składania wniosków (to jest przed pływem 14 dni) oraz nowe – w zakresie proporcjonalnego wydłużenia wymiaru urlopu. 

Chociaż obecne przepisy, na pierwszy rzut oka wyglądają nieco skomplikowanie, to warto poświęcić kilka minut temu ważnemu dla każdego rodzica i pracodawcy tematu. Jednak w razie potrzeby, zawsze można udać się do działu kadr, gdzie każdy rodzic znajdzie odpowiednie dokumenty i wsparcie w zakresie prawidłowego ich wypełnienia.

Autorzy:

Agnieszka Szwed – Senior Manager w dziale płac

Justyna Flak – Specjalista w dziale płac